|
Pipiza.gr |
|
Με αγάπη και σεβασμό στην Ιερά Ελληνική Μουσική Παράδοση! |
|
Ζουρνάς καί Πίπιζα… Μία παλαιά Ἱστορία…! |
|
Δέν χωρεῖ ἀμφιβολία ὅτι ἀρχαιότατος πρόγονος ὅλων αὐτῶν τῶν ὁργάνων εἶναι ὁ Αὐλός… Καί γιά νά κάνουμε μία διευκρίνισι, ἐπειδή ἐπικρατεῖ μία μικρή παρεξήγησι ἐπ’ αὐτοῦ, Αὐλός δέν εἶναι αὐτό πού σήμερα λέμε φλογέρα ὅπως νομίζει ὁ περισσότερος κόσμος… Ἡ φλογέρα στήν ἀρχαιότητα λεγόταν «σύριγξ» ἑνῷ αὐλός ἦταν ἕνας ὅρος μέ τόν ὁποῖο περιεγράφοντο σειρά πνευστῶν ὁργάνων μέ γλωσσίδι ἤ ἐπιγλωττίδα, ὅπου ἡ παραγωγή ἤχου γινόταν μέ διπλό ἤ μονό κρουστικό γλωσσίδι ὅπως τό ὄμποε ἤ τό κλαρίνο ἀντίστοιχα… |
|
Ο Αρχαίος Ελληνικός Αυλός και Δίαυλος. |
|
Μέσα στά μονοπάτια τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γραμματείας καί τῶν ἀρχαιολογικῶν εὑρημάτων, ἀνιχνεύουμε στά βάθη τῆς ἀρχαιότητος τούς πρώτους αὐλούς παγκοσμίως, δεδομένου ὅτι δέν ὑπάρχει ἀρχαιότερο εὕρημα ἀπό τόν ὀστέϊνο αὐλό τοῦ λιμναίου οἰκισμοῦ τοῦ Δισπηλιοῦ στήν λίμνη τῆς Καστοριᾶς, τό ὁποῖο χρονολογήθηκε ἀπό τούς εἰδικούς στό 5260 πΧ!! Δηλαδή πρίν ἀπό 7.276 χρόνια… Εἶναι πραγματικά ἐντυπωσιακό… Βεβαίως δέν δύναται νά ἐξακριβωθεῖ τό ἐάν ἦταν αὐλός ἤ σύριγξ ἀλλά δέν ἔχει καί ἱδιαίτερη σημασία... Ξεκινῶντας μέ αὐτό ὡς ἀφετηρία, γεννᾶται μία πληθώρα ὁμοειδῶν ὁργάνων, πού ποικίλουν σέ μέγεθος, τονικότητα καί τεχνοτροπία καί μαζί τους καί πολλοί μύθοι πού σχετίζονται μέ τήν πατρότητα καί τήν ἱστορία τοῦ ὁργάνου στούς ὁποίους καί θά ἀναφερθοῦμε παρακάτω. |
|
Φυσικά παράλληλα, τό ὅργανο ἐξελίσσεται διαρκῶς μέχρι πού βρίσκουμε σέ ἀρχαία κείμενα περιγραφές τόσο ἐξελιγμένων αὐλῶν πού μέ τήν χρήσι μεταλλικῶν δακτυλίων μποροῦσε ὁ αὐλητής, νά κλείσει σταθερά ἤ νά ἀνοίξει τρύπες ἀνάλογα μέ τήν κλίμακα καί τό κούρδισμα πού ἤθελε νά πετύχει. Πέραν τῶν τεχνικῶν λεπτομερειῶν τοῦ αὐλοῦ, μᾶς εἶναι ξεκάθαρα γνωστή μέσα ἀπό τά κείμενα, ἡ τεράστια σημασία τοῦ ὁργάνου, σέ ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς τομείς τοῦ κοινωνικοῦ καί ἱδιωτικοῦ βίου στήν ἀρχαιότητα… Δέν ὑπῆρχε ἑορτή, ἤ θυσία, ἤ τελετή, ἤ ἀθλητικός ἀγών, ἤ συμπόσιο, ἤ πολεμική σύῤῥαξι, ἤ ὁποιαδήποτε ἄλλη κύρια ἤ δευτερεύουσα δραστηριότης, στήν ὁποία νά ἀπουσιάζει ὁ Αὐλός… Ἔτσι κατ’ αὐτόν τόν τρόπο ὁ Αὐλός ἀπό τά βάθη τῆς προϊστορίας, περιεβλήθη ἀπό μία Ἱερότητα, τήν ὁποία ἔστω καί πιό διακριτικά διετήρησε μέχρι καί τίς μέρες μας μέσα ἀπό τήν παρουσία του σέ ἀρχέγονα παραδοσιακά Ἔθιμα καί Δρώμενα σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα… |
|
Δέν μπορεῖ νά μήν γίνει ἀναφορά στόν Μύθο πού σχετίζεται μέ τήν πατρότητα τοῦ ὀξυαύλου (ὅπως ἐλέγετο ὁ ζουρνάς στήν ἀρχαιότητα) καί ἀποδίδεται στήν Θεά Ἀθηνά. Λέγεται ὅτι ἡ Ἀθηνά ἐπενόησε τόν ὀξύαυλο, πού τῆς ἄρεσε πάρα πολύ, ἀλλά ὅταν τυχαία εἶδε τήν ἀντανάκλασί της στά νερά μίας λίμνης στόν Ἑλικώνα, ἡ ὄψι τοῦ προσώπου της, ἔτσι μέ φουσκωμένα τά μάγουλα φυσῶντας τόν αὐλό, τήν σόκαρε καί τήν θύμωσε, μέ ἀποτέλεσμα πάνω στόν ἐκνευρισμό της, νά πετάξει τόν αὐλό ὁργισμένη, καί ἔτσι, ὁ αὐλός ἔφθασε στήν Μικρά Ἀσία καί ἔπεσε στό κεφάλι τοῦ σατύρου Μαρσύα…! Ὁ Μαρσύας, τόν πῆρε, τόν περιεργάσθηκε, καί ὅταν ἄρχισε νά παίζει τόν ἐρωτεύθηκε!! Ἔτσι ἔφθασε ὁ αὐλός στήν Μικρά Ἀσία…! Ἡ Ἀθηνά βέβαια, παρότι πέταξε τόν αὐλό στά νεῦρα της, τῆς ἔλλειπε πολύ, γιατί ἄρεσε καί σέ ἕκείνη ὁ μαγευτικός του ἤχος. Ἔτσι, ἐπενόησε καί τήν λεγομένη «φορβία», πού ἦταν ἕνας δερμάτινος ἰμάντας πού προσαρμόζονταν στό στόμα τοῦ αὐλητοῦ καί δένονταν πίσω ἀπό τό κεφάλι μέ κορδόνια, καί ὑποβοηθούσε στήν προσαρμογή καί τό φύσημα τοῦ ὁργάνου, μέ τό ὁποῖο ἀπεικονίζονται κατά κανόνα οἱ διαυλητές στά ἀρχαία ἀγγεία. Ὀνομάστηκε δε «φορβία» ἀπό τό «φορβίον», δηλαδή τό χαλινάρι τοῦ ἀλόγου, λόγῳ τῆς χαρακτηριστικῆς ὁμοιότητάς τους!! Ἔτσι πλέον χάριν στήν φορβία, δέν φούσκωναν πιά τά μάγουλά της, καί ἔτσι συμφιλιώθηκε ἡ Ἀθηνά μέ τό ὅργανο πού τόσο ἀγαπούσε... Κάνοντας ἕνα ἀποσυμβολισμό τοῦ μύθου παρατηροῦμε ὅτι φυσικά καί ἀπεδόθη ἡ ἐπινόησι τοῦ ὀξυαύλου πού ἦταν πολεμικό ὅργανο, στήν Ἀθηνά, διότι ἦταν ἡ Θεά τῆς Στρατηγικῆς καί τῆς Πολεμικῆς Τέχνης. Ἀλλά ἡ χρήσι τοῦ ὁργάνου σέ μυστηριακές τελετές καί νυκτερινές ἑορτές, συσχέτισαν τόν μικρασιάτη Μαρσύα μέ τό ὅργανο, ἀφοῦ πολλές ἀπό αὐτές τίς θρησκευτικές πρακτικές, ὅπως καί ἡ λαϊκή μουσική προέρχονταν ἀπό τήν Μυσία, τήν Λυδία καί τήν Φρυγία τῆς Μ. Ἀσίας. Ἡ συγχώνευσί τους ὅμως στήν Ἀρχαία Ἑλληνική ζωή καί τέχνη, ἐπέβαλε τήν λεγόμενη συμφιλίωσι τῆς Ἀθηνᾶς μέ τό ὅργανο μέ τήν κατασκευή τῆς φορβίας… |
|
Ἀναζητῶντας λοιπόν τήν προέλευσι τοῦ ζουρνᾶ καί τῆς πίπιζας, ἀναπόφευκτα, θά πέσουμε πάνω στόν ἀρχαῖο Δίαυλο… Ὁ Δίαυλος, γεννῶντας μία ἱδιότυπη ἀρχέγονη πολυφωνία, ἀφοῦ ὁ κάθε αὐλός ἔπαιζε διαφορετική νότα συνοδεύοντας ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ξεχώρισε χαρακτηριστικά ἀπό τούς ἄλλους τύπους αὐλοῦ… Ἔγινε κυρίως θρησκευτικό καί πολεμικό ὅργανο, διότι δέν θά βροῦμε πουθενά ἀπεικόνισι τῆς ἀρχαίας Ὁπλιτικῆς Φάλαγγος χωρίς νά φαίνεται τοὐλάχιστον ἕνας διαυλητής!! Αὐτή ἡ συνήχησι τῶν αὐλῶν καί ἡ συνοδεία τῆς φάλαγγος μέ Πολεμικούς καί Θρησκευτικούς Παιᾶνες ὅπως ἐλέγοντο, ἦταν πού ἔπαλλε καί συντόνιζε ψυχικά τούς Ὁπλῖτες καί φυσικά ἔδινε τόν ῥυθμό προελάσεως. Καί μέ δεδομένο ὅτι προτιμήθηκε ἀπό ἄλλα ὅργανα, ἀφοῦ δέν ἀπεικονίζονται οὔτε κἄν κρουστά στήν φάλαγγα, σημαίνει ὅτι ἦταν τόσο δυνατό ὅργανο πού μποροῦσε νά ἀκουστεῖ ἀκόμη καί παρά τούς θορύβους καί τίς κλαγγές τῆς μάχης!!! Αὐτή ἡ μαγική συνήχησι τῶν δύο αὐλῶν εἶναι πού ἀκόμη ῥέει στίς φλέβες μας ἀπό τήν ἀρχαιότητα σάν κατάλοιπο πού ταξείδευσε μέσα στούς αἰῶνες μέχρι νά φθάσει σέ ἑμᾶς, αὐτό εἶναι πού μᾶς μαγεύει καί μᾶς συγκλονίζει… Γιά αὐτό κατά κανόνα μέ ἑλάχιστες ἐξαιρέσεις, οἱ ζουρνᾶδες ἤ οἱ πίπιζες παίζονται κατά ζεύγη, «ζυγιές», ἑνῷ δύσκολα συναντοῦμε ἕναν ζουρνά μόνο του, ἔστω καί μέ τήν συνοδεία νταουλιοῦ… Ὅταν ὅμως δύο ζουρνᾶδες παίζουνε μαζί καί δένουν ἁρμονικά, τά ἀποτέλεσμα δέν τό περιγράφεις μέ λόγια… ΤΟ ΖΕΙΣ…! |
|
Για Επικοινωνία στο: info@pipiza.gr |
